Pogorszenie objawów astmy
Zaostrzenie astmy to sytuacja, w której – najczęściej nagle – zaczynasz odczuwać typowe objawy astmy. Najczęściej pojawia się kaszel, duszność, ale może zacząć ci towarzyszyć również ucisk w klatce piersiowej czy świszczący oddech. Ogólnie mówiąc, dochodzi do pogorszenia twoich parametrów oddechowych.
Zaostrzenie może pojawić się nagle i być intensywne, ale czasami narasta ono powoli i stajesz się świadomy, że coś złego zaczyna się dziać. Czasami klasyczny napad astmy może pojawić się nawet u pacjenta, który nie jest świadomy choroby i dzięki temu dowiaduje się, że choruje. Nawet pacjent, który ma dobrze ustawione leczenie, może doświadczyć pogorszenia objawów – chociaż najczęściej zdarza się to w wyniku np. ekspozycji na czynniki wyzwalające [1].
Co może spowodować zaostrzenie?
Najczęściej pojawiają się one w wyniku obcowania z czynnikiem wyzwalającym, którym mogą być:
- alergeny – wszelkiego rodzaju, tj. pokarmowe, zwierzęce i roślinne,
- zanieczyszczenia powietrza, np. smog, dym, spaliny, dlatego nie tylko okres wiosenno-letni może być niebezpieczny dla astmatyka,
- wirusowe infekcje dróg oddechowych,
- nagła zmiana warunków atmosferycznych, np. przejście z zimnego do ciepłego pomieszczenia lub z miejsca bardziej wilgotnego do suchego i na odwrót,
- brak przestrzegania zaleceń lekarskich co do farmakoterapii, szczególnie pomijanie dawek wziewnych glikokortykosteroidów (wGKS).
Jak widać, astmatyk musi mieć świadomość, na co ma alergię i co pogarsza u niego objawy astmy, dlatego warto zapoznać się z naszym artykułem poświęconym czynnikom wyzwalającym.
Jednak najczęściej na ryzyko zaostrzenia astmy narażeni są pacjenci, których astma jest słabo kontrolowana!
Czy jestem narażony na zaostrzenie?
Najbardziej narażeni na epizody zaostrzeń astmy są osoby ze słabą kontrolą swojej choroby. Poniższe sytuacje mogą o tym świadczyć:
- Wystąpienie w przeszłości nagłych i poważnych ataków astmy, które wymagały hospitalizacji i intubacji z mechaniczną wentylacją.
- Hospitalizacja lub pobyt na oddziale ratunkowym w wyniku napadu astmy w ostatnim roku.
- Stosowanie doustnych glikokortykosteroidów lub niedawne ich odstawienie.
- Farmakoterapia, która nie opiera się na wziewnym glikokortykosteroidzie lub brak przestrzegania zaleceń.
- Nadużywanie krótkodziałających leków rozszerzających oskrzela (SABA) – wytyczne wskazują na nadużywanie, jeśli miesięcznie zużywasz więcej niż jedno opakowanie leku z salbutamolem.
- Alergie pokarmowe.
- Choroby płuc, np. zapalenie płuc, ale również cukrzyca lub arytmia.
Jeśli znalazłeś się w powyższej grupie, to musisz wiedzieć, jak poradzić sobie z nagłym atakiem astmy. Bardzo pomocne jest opracowanie Planu Działania (który dostępny jest w naszym serwisie). Dzięki temu poznasz objawy, które mogą wskazywać na zbliżający się atak. Co więcej, taki plan zawiera leki wraz z dawkowaniem, które powinieneś zażyć podczas ataku. Może to pomóc tobie lub osobie towarzyszącej szybko zastosować odpowiednie środki.
Objawy alarmowe
Jeśli zapoznałeś się z naszym Planem Działania, to objawy znajdujące się w żółtej strefie, to objawy alarmowe. Są to:
- duszność,
- kaszel,
- świszczący oddech,
- ucisk w klatce piersiowej,
- trudności w wykonywaniu codziennych aktywności,
- rozbudzanie się w nocy lub trudności w zasypianiu z powodu astmy.
Drugi ważny czynnik, który mówi o kondycji naszego układu oddechowego to PEF. PEF to szczytowy przepływ wydechowy, który badamy za pomocą pikflometru. Więcej o urządzeniu, zasadach badania i ciekawostkach dowiesz się z naszego artykułu. Generalnie do oceny stanu kontroli astmy używa się również wartości FEV1. Jest to dokładniejszy wskaźnik, jednak uzyskujemy go jedynie podczas spirometrii, dlatego w codziennej diagnostyce ciężko go używać.
Na co lepiej zwracać uwagę? Na objawy czy wyniki? Oczywiście obie rzeczy są ważne. Częstotliwość i nasilenie objawów są lepszym wskaźnikiem co do początku pogorszenia się stanu pacjenta. Natomiast wartości parametrów oddechowych lepiej obrazują, w jak bardzo zaawansowanym stanie znajduje się astmatyk. Czasami zdarza się, że pomimo stosunkowo niewielkiej zmiany w objawach alarmowych, wartość, np. PEF będzie wskazywała na silny atak astmy. Bazując tylko na objawach, można by się zorientować za późno.
Jak postępować podczas napadu?
Zgodnie z wytycznymi leczenia astmy GINA, pacjenci niezależnie od stopnia nasilenia astmy powinni stosować wziewny glikokortykosteroid w połączeniu z formoterolem (LABA), czyli długodziałającym lekiem rozszerzającym oskrzela. Przykładowymi wGKS mogą być:
- Budezonid (np. Bufar Easyhaler, Bufomix Easyhaler, Symbicort, Symbicort Turbuhaler).
- Dipropionian beklometazonu (np. Formodual, Fostex).
Podczas zaostrzenia objawów zaleca się zwiększanie dawek wGKS-formoterol. Dawniej rekomendowano terapię opartą na SABA, jednak okazuje się ona mniej skuteczna. Nowsza terapia zmniejsza o ⅔ ryzyko wystąpienia poważnego zaostrzenia, wymagającego terapii z doustnym glikokortykosteroidem.
Jak zwiększać dawki i kiedy je stosować?
Jeżeli stosujesz wGKS-formoterol w leczeniu podtrzymującym i doraźnym, to musisz pamiętać o maksymalnych dawkach dobowych. Maksymalna dawka formoterolu różni się między preparatami z budezonidem i beklometazonem!
Jeśli stosujesz połączenie formoterolu z budezonidem, to na dobę możesz przyjąć maksymalnie 54 mikrogramy formoterolu. Leki mają różną zawartość formoterolu, więc maksymalna ilość inhalacji różni się pomiędzy preparatami, dlatego zawsze podziel wyżej wymienioną wartość przez zawartość formoterolu w 1 dawce inhalacyjnej twojego preparatu. Jeśli stosujesz, np. Symbicort Turbuhaler (80 mcg budezonidu + 4,5 mg formoterolu), to maksymalna dawka dobowa to 12 inhalacji [2].
Natomiast w przypadku beklometazonu, maksymalna dawka dobowa formoterolu wynosi 48 mikrogramów. Przykładowo, jeśli stosujesz preparat Fostex (100 mcg beklometazonu + 6 mg formoterolu), to maksymalna dawka dobowa wynosi 8 inhalacji [3].
Progresja terapii doraźnej wGKS-formoterol
Jeśli czujesz, że zaczynasz się źle czuć i wszystko wskazuje na to, że objawy astmy pogarszają się to oprócz leków, które stosujesz przewlekle musisz przyjąć dodatkową dawkę wGKS-formoterol. Jeśli po 1 inhalacji nie odczuwasz poprawy, to po kilku minutach powinieneś przyjąć lek ponownie. Pamiętaj, aby nie przekraczać maksymalnych dawek dobowych formoterolu!
Progresja terapii doraźnej z SABA
Stosowanie SABA jako leku doraźnego jest nadal praktykowane, jednak lepsze efekty terapeutyczne osiąga się, przyjmując LABA. Natomiast jeśli stosujesz SABA, np. salbutamol (Ventolin), to najczęściej przyjmuje się od 1 do 2 dawek w momencie wystąpienia ataku astmy. Leku nie powinno się stosować częściej niż 4 razy na dobę [4].
Jaki jest cel leczenia?
Jeśli wystąpiło zaostrzenie astmy i pojawił się atak, to naszym celem jest jego przerwanie. Dążymy do tego, aby unormować objawy astmy, czyli pozbyć się kaszlu, duszności, świszczącego oddechu lub sytuacji, w których astma utrudnia nam codzienne funkcjonowanie. Patrząc z punktu widzenia wartości PEF, to chcemy osiągnąć wynik powyżej 80% (naszego najlepszego wyniku). Co jeśli pomimo leczenia nadal się źle czujemy? Mamy 2 opcje.
Pierwsza z nich to intensyfikacja farmakoterapii przewlekłej, która polega najczęściej na zwiększeniu dawek leków. Jednak na efekty trzeba trochę poczekać, stąd nie jest to idealne rozwiązanie do stanu nagłego. Więcej o lekach stosowanych przewlekle i schematach leczenia dowiesz się z naszego artykułu.
Jednak Plan Działania zawsze zawiera strefę czerwoną. To sytuacja, kiedy pomimo leczenia doraźnego, które trwa 2 lub 3 dni, nasz stan się pogarsza lub PEF jest niższe niż 60% względem najlepszego wyniku i nie poprawia się. Rozwiązaniem jest wtedy podanie doustnego glikokortykosteroidu, jednak obowiązkowo trzeba zgłosić się do lekarza lub nawet na SOR, gdyż jest to stan zagrażający życiu.
Czy można zapobiec zaostrzeniom?
Najważniejsze to znać swój organizm, a co za tym idzie, być świadomym czynników, które mogą spowodować u ciebie zaostrzenia. Najczęściej są to alergeny. Ich unikanie może być utrudnione, ale warto rozważyć, np. odczulanie lub leczenie przeciwalergiczne.
Niezwykle ważne jest przestrzeganie zaleceń terapeutycznych. Celem leczenia astmy jest jej jak najlepsza kontrola i minimalizowanie pogorszeń stanu zdrowia. Musisz zażywać swoje leki regularnie. Jeśli astma jest dobrze kontrolowana, to ryzyko zaostrzenia jest mniejsze, nawet jeśli jesteś narażony.
Czasami atak astmy może wywołać wysiłek fizyczny. Jeśli uprawiasz sport, to rozważ ze swoim lekarzem wprowadzenie leku rozszerzającego oskrzela przed treningiem.
Dbaj także ogólnie o swój stan zdrowia. Gruntownie się przebadaj i lecz również inne choroby współtowarzyszące, które mogą pogorszyć twój stan.
Nie dopuszczaj do sytuacji, w których wiesz, że zbliża się atak astmy, ale mimo tego nie robisz nic. Miej zawsze w najbliższym otoczeniu lek doraźny, aby przyjąć go jak najwcześniej dasz radę!
Dobrze kontrolowana astma, to dobre życie!
Ciężka astma – poważne zagrożenie
Wśród osób chorujących na astmę, którzy nie kontrolują jej oraz nie stosują się do zaleceń lekarskich, może rozwinąć się ciężka postać tej choroby, czyli opornej na leczenie. Chory przyjmuje wówczas coraz więcej leków z coraz większą częstotliwością, ale żadna modyfikacja terapii nie przynosi efektu w postaci odczuwalnego złagodzenia objawów i właściwej kontroli choroby.
Każdego dnia może dojść do ataku zagrażającemu życiu pacjenta. Ciągłe napady utrudniają, a czasami nawet uniemożliwiają normalne funkcjonowanie, znacząco pogarszają komfort życia i utrudniają funkcjonowanie w społeczeństwie. Astma ciężka charakteryzuje się nasilonymi objawami, częstymi zaostrzeniami i zaburzoną czynnością płuc.
Osoby, które mają częste zaostrzenia wymagające intensywnego leczenia, korzystają ze wszystkich dostępnych leków wziewnych, stosują je w największych możliwych dawkach, narażając się w ten sposób na nieprzyjemne działania niepożądane. Mimo tego bardzo często borykają się z nocnymi jak i obecnymi w ciągu dnia dusznościami. Częste hospitalizacje, działania niepożądane doustnych sterydów to codzienność chorych z ciężką astmą.
Jest to choroba bardzo niebezpieczna, która nie tylko znacznie utrudnia życie, ale w może nawet prowadzić do śmierci.
