Co to jest pikflometr?
Pikflometr to małe, poręczne i stosunkowo tanie urządzenie służące do kontroli astmy. Mierzy PEFR (ang. peak expiratory flow rate), czyli szczytowy przepływ wydechowy w litrach na minutę. Dzięki niemu można sprawdzić, jak szybko pacjent jest w stanie usunąć powietrze z płuc podczas silnego wydechu.
Po co korzystać z pikflometru?
Dobra kontrola astmy wymaga edukacji pacjenta. Osoba chora powinna wiedzieć, kiedy zaczyna się pogarszać jej stan i jak reagować. Typowe objawy astmy, takie jak kaszel, duszność czy świszczący oddech, są łatwe do zauważenia, ale często pojawiają się dopiero po rozpoczęciu skurczu dróg oddechowych.
Podczas ataku astmy drogi oddechowe się zwężają, co utrudnia oddychanie (tzw. obturacja). Ilość powietrza, którą można usunąć z płuc w jednostce czasu, zmniejsza się. Na początku chory może tego nie zauważyć, ale pikflometr pozwala zobaczyć różnicę i wcześnie zareagować.
Jak korzystać z pikflometru?
Do kontroli astmy używa się dwóch wskaźników: PEFR i FEV1. FEV1, czyli pierwszosekundowa objętość wydechowa, jest najlepszym wskaźnikiem do diagnozy i kontroli astmy, jednak można go uzyskać tylko podczas spirometrii. PEFR ma nieco mniejszą wartość diagnostyczną, ale jest idealny do codziennej kontroli, ponieważ badanie jest łatwe do wykonania.
Ustal swój najlepszy PEFR
PEFR pomaga określić, jak funkcjonują twoje drogi oddechowe i służy do przygotowania Planu Działania oraz określenia stref kontroli astmy. Najlepszy wynik PEFR ustala się w okresie dobrej kontroli astmy, gdy nie masz objawów i czujesz się dobrze.
- Używaj tego samego pikflometru do pomiarów, ponieważ wyniki mogą się różnić między modelami.
- Wykonuj od 2 do 4 pomiarów dziennie przez 2 do 4 tygodni.
- Dokonuj pomiarów o różnych porach dnia, np. rano, w południe i wieczorem.
- Notuj wyniki oraz okoliczności badania, np. po przyjęciu leku doraźnego.
- Najwyższy wynik zanotuj w Planie Działania.
Chociaż istnieją tabele określające średni, prawidłowy PEFR, wynik zależy od wielu czynników i może się zmieniać w ciągu dnia. Dlatego ważne jest, aby opierać się na własnych odczuciach, wynikach i konsultacjach lekarskich.
Strefy na pikflometrze
Na rynku dostępne są różne rodzaje pikflometrów – cyfrowe, analogowe, dla dzieci i dorosłych. Podstawą działania każdego z nich jest jednak określenie trzech stref kontroli astmy, które pomagają ocenić stan pacjenta.
Strefa zielona
Obejmuje wartości od 80% do 100% najlepszego wyniku PEFR. W tej strefie powinieneś czuć się dobrze i nie mieć objawów astmy. Zmiany w PEFR do 20% są normalne i mogą występować w ciągu dnia.
Strefa żółta
Wyniki między 50% a 80% najlepszego PEFR wskazują na strefę alarmową. Mogą pojawić się objawy takie jak kaszel, duszność, świsty, ucisk w klatce piersiowej, problemy ze snem czy trudności w codziennych czynnościach. Warto wtedy przyjąć leki doraźne zgodnie z zaleceniami lekarza.
Strefa czerwona
Wynik poniżej 50% najlepszego PEFR oznacza poważne pogorszenie stanu. Objawy są silne i nie ustępują po lekach doraźnych. W takim przypadku należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem lub udać się do szpitala.
Technika pomiaru
Badanie pikflometrem jest proste, ale wymaga przestrzegania kilku zasad:
- Przed pomiarem ustaw wskaźnik PEF na dole skali.
- Stań prosto podczas badania.
- Weź maksymalnie głęboki wdech.
- Obejmij ustnik szczelnie ustami.
- Wykonaj szybki i mocny wydech przez usta (nie przez nos).
- Odczytaj i zapisz wynik.
- Jeśli przerwałeś wydech lub zakaszlałeś, pomiar powtórz.
- Wykonaj łącznie trzy pomiary bez długich przerw między nimi.
- Do kontroli użyj najlepszego wyniku z trzech pomiarów.
Czy pikflometru trzeba używać cały czas?
Pikflometr jest szczególnie polecany osobom ze średnio kontrolowaną lub ciężką astmą, które doświadczają zaostrzeń. Można go też używać okresowo, np. podczas zmiany leczenia lub innych czynników wpływających na astmę.
Twój maksymalny PEFR może się zmieniać w czasie, dlatego warto co najmniej raz w roku ustalić go na nowo. Również przy zmianie objawów astmy należy powtórzyć pomiary.
Jeśli astma jest dobrze kontrolowana, zwykle wystarczy wykonywać pomiar raz dziennie, najczęściej rano. O czasie i częstotliwości korzystania z pikflometru powinien decydować lekarz.
Czy pikflometru może używać dziecko?
Pikflometr może być używany przez dzieci, jednak zaleca się wykonywanie pomiarów dopiero od 5. roku życia. Granica ta jest płynna i zależy od świadomości dziecka co do zasad badania.
