Przyczyny astmy a triggery
Warto na początku rozróżnić przyczyny astmy od czynników wyzwalających, zwanych triggerami. Przyczyny to czynniki, które spowodowały lub przyczyniły się do pojawienia się astmy po raz pierwszy u danej osoby. Natomiast triggery to elementy, które zaostrzają już istniejącą astmę, pogarszając jej objawy. Niektóre czynniki mogą należeć do obu kategorii, jednak ich mechanizm działania jest różny.
Astma jest przewlekłą chorobą zapalną, a proces zapalny rozwija się stopniowo i jest skomplikowany. Do tej pory nie zidentyfikowano jednego konkretnego czynnika wywołującego astmę, ale wiadomo, że początki choroby pojawiają się znacznie wcześniej.
Czynniki osobnicze
Zaburzona rola układu odpornościowego
Układ odpornościowy jest bardzo złożony, a jedna z teorii mówi o zaburzonej równowadze między cytokininami Th1 i Th2, co może prowadzić do rozwoju astmy. Cytokiny Th1 pełnią funkcję obronną podczas stanów zapalnych, natomiast cytokiny Th2 promują alergiczny stan zapalny.
Do czynników zwiększających rolę cytokin Th2 należą m.in.:
- nadużywanie antybiotyków,
- zła dieta bogata w produkty przetworzone,
- wrażliwość alergiczna, np. na roztocza domowe,
- życie w zurbanizowanych rejonach,
- brak kontaktu z naturalnymi czynnikami zapalnymi, np. przesadna higiena.
Ta zależność jest związana z hipotezą higieniczną, która sugeruje, że mniejszy kontakt z alergenami i „dobrymi” bakteriami w miastach zwiększa ryzyko alergii i astmy. Osoby mieszkające na wsi mają mniejsze ryzyko, choć dbanie o higienę pozostaje ważne.
Genetyka
Geny odgrywają istotną rolę w rozwoju astmy. Choroba ta może mieć podłoże dziedziczne, szczególnie jeśli astma występuje u rodziców lub rodzeństwa. Naukowcy zidentyfikowali geny powiązane z nadreaktywnością układu oddechowego, stanem zapalnym i zaburzeniami układu odpornościowego. Genetyka może także wpływać na skuteczność leczenia astmy.
Płeć
Płeć również wpływa na ryzyko rozwoju astmy. U dzieci astma częściej występuje u chłopców, natomiast w okresie dojrzewania i u dorosłych częściej diagnozuje się ją u kobiet. Prawdopodobnie jest to związane z działaniem żeńskich hormonów, choć mechanizmy nie są do końca poznane.
Czynniki środowiskowe
Alergeny
Znaczącą rolę w rozwoju astmy odgrywa nadwrażliwość układu immunologicznego na alergeny. U dzieci szczególnie ważny jest kontakt z roztoczami domowymi oraz grzybami z rodzaju Alternaria. Również odchody karaluchów są silnymi alergenami, zwłaszcza w miastach. Inne alergeny to pyłki roślin czy alergeny pokarmowe. Osoby z egzemą lub z rodzin, w których występują alergie, mają większe ryzyko rozwoju astmy.
Infekcje
Dzieci często chorują na przeziębienia, które z jednej strony kształtują odporność, ale z drugiej mogą przyczyniać się do rozwoju astmy. Szczególnie wirus RSV, wywołujący zapalenie oskrzelików, jest powiązany z późniejszymi problemami układu oddechowego i astmą. Ryzyko wzrasta wraz z częstotliwością infekcji tym wirusem.
Inne czynniki środowiskowe
Oprócz wymienionych, na rozwój astmy mogą wpływać także:
- dym tytoniowy – zarówno czynne, jak i bierne palenie,
- zanieczyszczenia powietrza, które mogą wywoływać nadwrażliwość układu oddechowego,
- otyłość – istnieje nawet fenotyp astmy związany z nadmierną masą ciała, szczególnie niebezpieczny u dzieci.
