Co to jest zaostrzenie astmy?
Zaostrzenie astmy to pogorszenie stanu zdrowia pacjenta, które objawia się nasileniem duszności, kaszlu, świszczącego oddechu lub uczucia ucisku w klatce piersiowej. W trakcie zaostrzenia dochodzi do pogorszenia funkcji płuc, co można ocenić za pomocą badania pikflometrem lub spirometrii, analizując wyniki (głównie FEV1) w porównaniu do okresu dobrej kontroli astmy [1].
Kiedy może nastąpić zaostrzenie?
Zaostrzenia astmy najczęściej wywołują czynniki zewnętrzne, takie jak:
- alergeny, np. pyłki drzew, alergeny pokarmowe, kontakt ze zwierzętami, roztocza, grzyby,
- zanieczyszczenia powietrza, np. smog, dym, spaliny samochodowe,
- infekcje dróg oddechowych [1].
Częstym powodem zaostrzeń jest także nieprzestrzeganie zaleceń lekarskich dotyczących farmakoterapii, np. pomijanie dziennych dawek wziewnych glikokortykosteroidów [1].
Czy każdy astmatyk narażony jest na zaostrzenie?
Tak, niestety każdy chory na astmę może doświadczyć zaostrzenia. Czasem zdarza się to nawet bez wyraźnego wpływu czynników zewnętrznych. Większe ryzyko mają osoby z nie do końca kontrolowaną astmą, ale zaostrzenia mogą dotyczyć także tych, którzy dobrze kontrolują swoją chorobę. Nierozpoznane lub źle leczone zaostrzenie może mieć poważne konsekwencje, dlatego ważne jest, aby wiedzieć, jak postępować, gdy astma wymyka się spod kontroli [1].
Plan działania na każdą sytuację
Plan działania to instrukcja postępowania podczas leczenia astmy, podzielona na trzy sekcje:
- stan dobry – brak niepokojących objawów, astma jest dobrze kontrolowana,
- stan ostrzegawczy – pojawiają się niepokojące objawy, ale nie doszło jeszcze do ataku astmatycznego,
- stan alarmowy – nagły i silny atak duszności wymagający natychmiastowego działania.
Plan zawiera opis objawów wskazujących na pogorszenie kontroli astmy, listę leków stosowanych na stałe oraz tych, które należy przyjąć w sytuacjach kryzysowych, a także ogólne zalecenia. Dzięki temu w trudnych momentach łatwiej zapanować nad chorobą, a osoby towarzyszące mogą skuteczniej pomóc.
Przykładowy plan postępowania w leczeniu astmy
Data
Imię i nazwisko
Alarmowy telefon kontaktowy
Najlepszy wynik PEF
Lista czynników, które mogą wywołać u mnie pogorszenie astmy lub spowodować atak astmatyczny:
Strefa zielona
Czuję się dobrze. Astma nie przeszkadza mi w codziennych czynnościach. Nie mam kaszlu, duszności, świszczącego oddechu ani uczucia ucisku w klatce piersiowej.
Lista leków wraz z dawkowaniem, które biorę zawsze – nawet jeśli czuję się dobrze:
| Nazwa leku | Dawkowanie |
|---|---|
| … | … |
Wynik PEF: ……., co stanowi 80% lub więcej mojego najlepszego wyniku.
Strefa żółta
Pojawiły się pewne czynniki świadczące o ryzyku zaostrzenia, takie jak:
- duszność,
- kaszel,
- świszczący oddech,
- ucisk w klatce piersiowej,
- trudności w wykonywaniu codziennych aktywności,
- rozbudzanie się w nocy lub trudności w zasypianiu.
Lista leków wraz z dawkowaniem, które powinienem wziąć dodatkowo:
| Nazwa leku | Dawkowanie |
|---|---|
| … | … |
Wynik PEF: ……., co stanowi 80% do 50% mojego najlepszego wyniku.
Strefa czerwona
Strefa alarmowa! Wystąpiły jedne z poniższych sytuacji:
- duże trudności z oddychaniem,
- duże trudności z chodzeniem lub staniem z powodu astmy,
- oddech krótki i szybki,
- trudności z mówieniem,
- objawy nie ustępują lub się nasilają pomimo leczenia z żółtej strefy po 24 godzinach,
- leki doraźne nie przynoszą efektu.
Lista leków wraz z dawkowaniem, które muszę wziąć podczas ataku astmy:
| Nazwa leku | Dawkowanie |
|---|---|
| … | … |
Wynik PEF: ……., co stanowi poniżej 50% mojego najlepszego wyniku.
Niezwłocznie udaj się po pomoc lekarską!
Na co zwrócić uwagę?
Każdy chory na astmę powinien mieć opracowany indywidualny plan działania, najlepiej wspólnie z lekarzem prowadzącym. Terapia astmy jest dostosowywana do potrzeb pacjenta i może się różnić w zależności od sytuacji. Najważniejszą częścią planu jest żółta strefa, która wskazuje na pogorszenie objawów i ryzyko zaostrzenia. W tym momencie możliwe jest odzyskanie kontroli nad chorobą, jeśli zastosujemy odpowiednie leczenie.
