Astma i choroby współistniejące
Astma to choroba, która może pojawić się w każdym wieku. Chorują na nią zarówno osoby starsze, jak i młodsze. Z tego względu jest nieuniknione, że astmatyk może zachorować także na inne choroby – w tym przewlekłe. Jednak nie wszystkie schorzenia będą utrudniać leczenie astmy. W tym tekście skupimy się głównie na chorobach współistniejących, które mają wpływ na przebieg astmy, jej leczenie, występowanie zaostrzeń lub diagnozę.
Otyłość
Pierwszą z chorób współistniejących, jakie omówimy, będzie otyłość. Wykazano, że otyłość, a nawet nadwaga, może być jednym z czynników ryzyka rozwoju astmy dziecięcej.
Tak naprawdę ciężko stwierdzić, jaki mechanizm leży u podstawy gorszej kontroli astmy u otyłych astmatyków. Z jednej strony mówi się o nieco odmiennym podłożu stanu zapalnego dróg oddechowych, a z drugiej strony bierze się pod uwagę choroby, które towarzyszą otyłości, takie jak:
- obturacyjny bezdech senny,
- choroba refluksowa.
Na zaburzenia oddychania może wpływać również zwiększona ilość tłuszczu brzusznego, która zmniejsza pojemność płuc.
Astma, otyłość i leczenie
Otyli pacjenci mają większe ryzyko zachorowania na astmę, jednak nie można twierdzić, że każdy astmatyk jest otyły albo na odwrót. Podstawowym czynnikiem diagnostycznym jest wskaźnik BMI – jeśli jest on powyżej normy (30 lub więcej) oraz występują klasyczne objawy astmy, należy brać pod uwagę jej obecność.
Leczenie otyłych astmatyków jest takie samo jak u osób z prawidłową masą ciała, jednak zauważa się gorszą odpowiedź na wziewne glikokortykosteroidy (wGKS). Oprócz farmakoterapii ważne jest wprowadzenie planu redukcji masy ciała.
Bezdech senny
W przypadku współwystępowania otyłości, bezdechu sennego i astmy, warto rozważyć osobne leczenie bezdechu sennego, gdyż skuteczna terapia znacząco poprawia przebieg astmy.
Bezdech senny może być związany także z:
- paleniem tytoniu,
- cukrzycą,
- hypotyroidyzmem,
- nadużywaniem alkoholu.
Bezdech senny charakteryzuje się nocnymi epizodami częściowego zablokowania dróg oddechowych, co objawia się nagłym zatrzymaniem oddychania. Po chwili chory odzyskuje oddech, często wykonując gwałtowny wdech. Takie epizody mogą nasilić lub wywołać atak astmy.
Przyczyną bezdechu sennego jest zapadanie się tkanek miękkich gardła. Terapia pierwszego wyboru to aparat CPAP, który wtłacza powietrze do dróg oddechowych, redukując problem i poprawiając kontrolę astmy.
Choroba refluksowa przełyku
Choroba refluksowa przełyku to schorzenie, które często występuje u astmatyków i znacząco wpływa na przebieg astmy. Objawia się głównie uczuciem pieczenia w przełyku, co może prowadzić do napadów suchego kaszlu, wywołujących ataki astmy.
Objawy refluksu nie zawsze są jednoznaczne. Pacjenci mogą zgłaszać:
- uczucie ucisku w gardle lub klatce piersiowej,
- chrypkę,
- kaszel,
- uczucie spływania wydzieliny na tylną ścianę gardła, często mylone z katarem lub infekcjami górnych dróg oddechowych,
- podrażnienie gardła.
Co robić, jeśli mamy zgagę?
Nie każdy przypadek zgagi oznacza refluks żołądkowo-przełykowy. Czasem jest to efekt niezdrowego odżywiania. Jednak u astmatyków refluks jest częstszy i może utrudniać kontrolę choroby. Początkowo można stosować leki dostępne bez recepty, takie jak inhibitory pompy protonowej (IPP). Jeśli objawy nie ustępują, należy udać się do lekarza.
Nie ma jednoznacznych dowodów na to, że leczenie refluksu poprawia kontrolę astmy. Dodatkowo niektóre leki stosowane w astmie mogą nasilać objawy refluksu, np. rozszerzające oskrzela zmniejszają napięcie zwieracza przełyku, a doustne sterydy mogą zwiększać produkcję kwasu żołądkowego.
Warto dbać o zdrowy styl życia i prawidłową dietę, aby zmniejszyć ryzyko zgagi.
Choroby górnych dróg oddechowych
Alergiczny nieżyt nosa oraz zapalenie zatok przynosowych to częste choroby współistniejące u astmatyków. Mogą mieć charakter alergiczny lub niealergiczny. Nawet u pacjentów z astmą niealergiczną mogą pojawić się epizody alergii.
Typowe objawy to:
- wodnisty katar lub uczucie zatkanego nosa,
- ból i parcie w okolicach zatok,
- całkowita lub częściowa utrata smaku i zapachu,
- kaszel,
- często zapalenie spojówek.
Przewlekłe zapalenie zatok może utrudniać leczenie astmy, zwłaszcza gdy pojawiają się polipy nosa.
Nadreaktywność dróg oddechowych związana jest z alergicznymi wariantami tych chorób, co dodatkowo pogarsza kontrolę astmy i zwiększa ryzyko ataków.
Wpływ leczenia na przebieg astmy
W celu poprawy kontroli astmy ważne jest leczenie chorób górnych dróg oddechowych. Warto także rozważyć odczulanie u pacjentów z alergią. U astmatyków z astmą alergiczną można stosować leki biologiczne lub leki przeciwleukotrienowe, które pomagają w lepszym opanowaniu choroby.
Przewlekła Choroba Obturacyjna (POChP)
POChP jest poważnym problemem podczas leczenia astmy. Obie choroby mogą mieć podobne objawy, ale leczenie różni się. Istnieje także zespół nakładania się astmy i POChP, co wymaga precyzyjnej diagnozy i odpowiedniego leczenia.
Więcej informacji o astmie i POChP można znaleźć w innych materiałach specjalistycznych.
Choroby psychiatryczne
Do najczęściej współistniejących chorób psychiatrycznych u astmatyków należą nerwica i depresja. Mogą one osłabiać kontrolę astmy, głównie przez nieregularne przyjmowanie leków i gorsze przestrzeganie zaleceń lekarskich.
Przewlekły stres, lęk i niepokój to czynniki ryzyka zaostrzeń astmy. Choć badań jest niewiele, leczenie przeciwdepresyjne u pacjentów z astmą i depresją może zmniejszyć częstotliwość zaostrzeń i stosowanie doustnych glikokortykosteroidów.
Alergie i ryzyko anafilaksji
Alergie, zwłaszcza pokarmowe i lekowe, stanowią poważne zagrożenie dla astmatyków. Uczulenie na dany czynnik może wywołać zaostrzenie astmy, a sama astma zwiększa ryzyko ciężkiej reakcji alergicznej, w tym anafilaksji.
Osoby z potwierdzoną alergią pokarmową powinny unikać alergenu i zawsze mieć przy sobie adrenalinę do podania domięśniowego na wypadek reakcji anafilaktycznej.
