Rozpoczęcie leczenia astmy
Po dokładnym wywiadzie lekarskim i przeprowadzeniu odpowiednich badań, a także potwierdzeniu rozpoznania astmy, należy wdrożyć odpowiednie leki. Astma nie zawsze daje ciągłe objawy – pacjenci mogą czuć się dobrze, ale zdarzają się momenty zaostrzeń, które są niebezpieczne dla zdrowia. Celem leczenia jest osiągnięcie prawidłowej kontroli choroby, dzięki czemu astmatyk może normalnie wykonywać codzienne czynności, a ryzyko zaostrzeń i powikłań znacznie się zmniejsza.
Jakie leki stosuje się w astmie?
Leki stosowane w terapii astmy można podzielić na trzy główne grupy:
- Leki kontrolujące chorobę: Stosowane codziennie, aby panować nad stanem zapalnym, który jest podstawą astmy, oraz przeciwdziałać zaostrzeniom i pogorszeniu parametrów oddechowych. W przypadku łagodnej astmy można je stosować również podczas pogorszenia objawów. Przykładem są wziewne glikokortykosteroidy (wGKS).
- Leki doraźne: Stosowane dodatkowo, aby szybko opanować nagłe pogorszenie choroby. Czasem są to te same leki, które stosuje się przewlekle, a czasem inne grupy leków. Niektóre podaje się przed planowanym wysiłkiem fizycznym, aby zapobiec pogorszeniu objawów.
- Leki dodatkowe przy ciężkiej postaci astmy: Włączane tylko w ciężkich przypadkach, gdy wysokie dawki standardowych leków nie przynoszą efektu.
Rozpoznanie astmy i decyzja o włączeniu leków
Leczenie powinno rozpocząć się od niskich dawek wGKS w połączeniu z formoterolem (LABA) stosowanym doraźnie, czyli wtedy, gdy pacjent odczuwa potrzebę leku. Taką terapię zaleca się, jeśli objawy astmy lub konieczność użycia leku doraźnego pojawiają się dwa razy w miesiącu lub częściej.
Wziewne glikokortykosteroidy
Glikokortykosteroidy (GKS), potocznie nazywane sterydami, to podstawowe leki w leczeniu astmy. Działają przeciwzapalnie, co jest kluczowe, ponieważ przewlekły stan zapalny może prowadzić do uszkodzenia tkanek i utraty funkcji płuc. GKS mają także działanie przeciwalergiczne i zmniejszają nadreaktywność dróg oddechowych.
W Polsce dostępne są następujące wziewne glikokortykosteroidy:
- Budezonid
- Cyklezonid
- Dipropionian beklometazonu
- Furoinian flutikazonu
- Propionian flutikazonu
Najczęściej stosuje się je w połączeniu z lekami rozszerzającymi oskrzela (LABA), co zwiększa skuteczność terapii.
Doustne glikokortykosteroidy
Doustne glikokortykosteroidy (OCS) są zarezerwowane dla ciężkich przypadków astmy, które nie reagują na leczenie wziewne wysokimi dawkami. Terapia doustna powinna trwać jak najkrócej, zwykle kilka do kilkunastu dni, najczęściej podczas ciężkich zaostrzeń.
Stosowanie doustnych sterydów wiąże się z ryzykiem działań niepożądanych, takich jak wzrost masy ciała, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca czy opóźnienie wzrostu u dzieci. Dlatego ważne jest, aby stosować je tylko wtedy, gdy jest to konieczne, i zawsze pod kontrolą lekarza.
Wziewne leki rozszerzające oskrzela
Wziewne leki rozszerzające oskrzela, czyli beta2-mimetyki, są niezbędne w leczeniu astmy. Dzielą się na dwie grupy:
B2-mimetyki krótkodziałające (SABA)
Te leki zaczynają działać już po kilku do kilkunastu minut i były kiedyś podstawą leczenia doraźnego. Przykłady to salbutamol i fenoterol. Efekt działania utrzymuje się do 4-6 godzin. Obecnie SABA stosuje się jako alternatywę w leczeniu doraźnym lub przed wysiłkiem fizycznym czy kontaktem z alergenem. Nie powinno się jednak opierać leczenia astmy wyłącznie na SABA, ponieważ zwiększa to ryzyko nagłych zaostrzeń.
Do działań niepożądanych SABA należą tachykardia, ból głowy i drżenie mięśni.
B2-mimetyki długodziałające (LABA)
LABA działają podobnie jak SABA, ale ich efekt utrzymuje się dłużej – nawet do kilkunastu godzin. W leczeniu astmy stosuje się głównie formoterol, salmeterol i wilanterol. Formoterol działa szybko (1-3 minuty) i jest polecany zarówno do leczenia przewlekłego, jak i doraźnego.
Ważne jest, że LABA nie można stosować samodzielnie – zawsze łączy się je z wziewnymi glikokortykosteroidami. Najlepiej wybierać preparaty złożone, które zawierają oba składniki w jednym inhalatorze, co ułatwia regularne stosowanie terapii.
Leki antyleukotrienowe
Leukotrieny to substancje prozapalne, które powodują skurcz oskrzeli i wzrost wydzielania śluzu, co nasila objawy astmy. Leki antyleukotrienowe, takie jak montelukast, blokują te efekty i działają przeciwzapalnie oraz przeciwalergicznie.
Montelukast stosuje się jako lek kontrolujący objawy astmy, jednak nie jest lekiem pierwszego wyboru ze względu na niższą skuteczność niż wGKS. Zaleca się go u dzieci od 6. roku życia oraz u młodzieży i dorosłych, szczególnie gdy objawy pojawiają się dwa razy w miesiącu lub częściej, ale nie codziennie.
W bardziej zaawansowanej astmie montelukast może być dodany do niskich lub średnich dawek wGKS i LABA, zgodnie ze stopniem zaawansowania choroby.
Teofilina
Teofilina to lek o szerokim spektrum działania: rozkurcza oskrzela, usprawnia odprowadzanie śluzu oraz działa przeciwzapalnie. Mimo to nie jest polecana w leczeniu astmy ze względu na słabą skuteczność i możliwe działania niepożądane.
Jeśli stosowana, to w postaci o zmodyfikowanym lub przedłużonym uwalnianiu, jako dodatek do wziewnych glikokortykosteroidów u dorosłych. U dzieci nie zaleca się jej stosowania ze względu na brak wystarczających danych o skuteczności.
